CÁCH NHẬN BIẾT BỆNH DO TUYẾN TRÙNG

Cách nhận biết bệnh do tuyến trùng là mối quan tâm hàng đầu của nông dân khi cây trồng có dấu hiệu còi cọc, vàng lá, chậm phát triển. Tuyến trùng là loại dịch hại nguy hiểm, khó phát hiện nếu không có kiến thức chuyên môn. Trong bài viết này, Tổng KhoZ sẽ giúp bạn nhận diện chính xác dấu hiệu bệnh và hướng xử lý hiệu quả, giúp cây khỏe mạnh, năng suất cao. Đừng bỏ qua nếu bạn đang canh tác cà phê, hồ tiêu, rau màu hay cây ăn trái!

1. Tuyến Trùng Là Gì? 

Tuyến trùng là nhóm động vật không xương sống, thuộc ngành Giun tròn (Nematoda), có kích thước siêu nhỏ, thường dưới 1mm, chỉ có thể quan sát qua kính hiển vi. Chúng tồn tại phổ biến trong đất và được xem là “kẻ thù thầm lặng” của nhiều loại cây trồng. Tuyến trùng được phát hiện lần đầu vào năm 1745 bởi nhà khoa học F. Needham, khi ông quan sát thấy những sinh vật dạng giun hoạt động trong hạt lúa mì bị biến dạng. Loài tuyến trùng đầu tiên được định danh là Anguina tritici, mở ra hướng nghiên cứu sâu rộng về sinh vật gây hại này trong nông nghiệp hiện đại.

2. Phân Loại Tuyến Trùng 

Tuyến trùng rất đa dạng, sống ở nhiều môi trường và có khả năng thích nghi cao khi điều kiện sống thay đổi. Việc phân loại tuyến trùng khá phức tạp, chủ yếu dựa vào đặc điểm hình thái. Hiện nay, với công nghệ sinh học phân tử, việc định danh tuyến trùng đã trở nên chính xác hơn.

Trong nông nghiệp, tuyến trùng được chia làm hai nhóm: có lợi và gây hại cho thực vật. Dựa vào cấu tạo miệng, tuyến trùng được phân thành 5 nhóm:

– Bacterophagous: ăn vi khuẩn

– Fungiphagous: ăn nấm

– Herviphagous: ký sinh thực vật, gây hại cây trồng

– Predator: ăn thịt các sinh vật nhỏ

– Omiphagous: tuyến trùng ăn tạp, linh hoạt về nguồn dinh dưỡng

3. Hình Thức Ký Sinh Của Tuyến Trùng

Dựa vào cách tuyến trùng tương tác với rễ cây, chúng được chia thành ba nhóm chính:

– Nội ký sinh: Là nhóm tuyến trùng xâm nhập hoàn toàn vào bên trong rễ, hút dinh dưỡng trực tiếp từ các tế bào. Chúng làm cho tế bào rễ phình to bất thường, tạo thành các nốt sần dễ nhận biết. Vì vậy, chúng còn được gọi là tuyến trùng nốt sần – một trong những loài gây hại nghiêm trọng nhất hiện nay.

– Ngoại ký sinh: Sống tự do trong đất hoặc nước, tuyến trùng nhóm này không chui vào rễ, mà chỉ dùng kim chích hút để rút dinh dưỡng từ bên ngoài. Loại này thường gây hiện tượng thối rễ, nhũn rễ, làm cây dễ chết yểu. Chúng được biết đến với tên gọi tuyến trùng gây thối nhũng.

– Bán nội ký sinh: Đây là nhóm “lửng lơ” – chỉ đưa phần đầu vào rễ, phần thân còn lại nằm ngoài đất. Dù không chui hẳn vào rễ, nhưng chúng vẫn có thể gây nốt sần và rối loạn phát triển rễ, ảnh hưởng lớn đến khả năng hút nước và dưỡng chất.

4. Tác Hại Của Tuyến Trùng Trên Cây Trồng

Tuyến trùng làm tổn thương rễ, khiến cây khó hút nước và chất dinh dưỡng. Điều này dẫn đến:

– Cây còi cọc, kém phát triển.

– Lá nhỏ, vàng, dễ rụng.

– Giảm năng suất rõ rệt.

– Cây dễ bị sâu bệnh thứ cấp tấn công.

– Ở một số cây trồng như tiêu, cà phê, thanh long, rau màu,… thiệt hại do tuyến trùng có thể lên đến 50% năng suất nếu không xử lý sớm.

5. Cách Nhận Biết Bệnh Do Tuyến Trùng

Dưới đây là những dấu hiệu rõ ràng giúp bạn dễ dàng phát hiện bệnh do tuyến trùng:

5.1. Quan Sát Bộ Rễ

– Rễ phình to bất thường, tạo thành nốt sần (do tuyến trùng rễ nốt).

– Rễ có các vết nứt, bị hoại tử, thối rễ.

– Rễ kém phát triển, ít rễ tơ, dễ đứt gãy.

– Rễ chuyển màu nâu đen, có mùi hôi nhẹ.

5.2. Quan Sát Phần Thân Và Lá

– Lá cây ngả vàng dần, nhất là lá già.

– Cây bị héo vào buổi trưa, dù đất còn ẩm.

– Cây chậm lớn, cằn cỗi, không ra chồi non.

– Trái non dễ rụng, tỷ lệ đậu trái thấp.

5.3. Kiểm Tra Sâu Hơn 

– Dùng kính hiển vi bà con có thể thấy tuyến trùng di chuyển trong mô rễ hoặc đất ẩm.

– Các Cây Trồng Dễ Bị Tuyến Trùng Gây Hại

– Tuyến trùng gây hại phổ biến trên nhiều loại cây:

• Cây công nghiệp: tiêu, cà phê, cao su, điều.
• Cây ăn trái: cam, chanh, thanh long, chuối.
• Rau màu: cà chua, cải, dưa leo, bí, ớt.
• Cây lương thực: lúa, bắp, khoai.
• Các vùng đất đã canh tác lâu năm, ít luân canh cây trồng thường có mật số tuyến trùng cao hơn.

6. Biện Pháp Phòng Trừ Tuyến Trùng Hiệu Quả

6.1. Biện Pháp Canh Tác

– Luân canh cây trồng với cây không phải ký chủ của tuyến trùng (lúa nước, cỏ vetiver,…).

– Vệ sinh đồng ruộng, nhổ bỏ cây bệnh, xử lý rơm rạ và tàn dư thực vật kỹ.

– Cày ải phơi đất, giúp tiêu diệt tuyến trùng trong mùa khô.

6.2. Sử Dụng Phân Bón Hữu Cơ Cải Tạo Đất

Các loại phân hữu cơ như SATAKA ROOTER-Z, SATAKA CASIBO-Z giúp tăng hệ vi sinh có lợi. Điều này hỗ trợ rễ phát triển khỏe mạnh, tăng sức đề kháng với tuyến trùng.

6.3. Dùng Chế Phẩm Sinh Học Hoặc Nấm Đối Kháng

– Trichoderma sp. là nấm đối kháng phổ biến, giúp hạn chế tuyến trùng.

– Dùng chế phẩm vi sinh chứa Bacillus, Streptomyces cũng giúp cải thiện đất và ức chế tuyến trùng.

6.4. Sử Dụng Thuốc Trừ Tuyến Trùng

Một số thuốc BVTV được thiết kế đặc trị tuyến trùng rễ như:

– THẦN ĐỊCH TRÙNG 200WP – chứa Imidacloprid, giúp trừ tuyến trùng và rầy nâu.

– SAM SPIDER 500WP – tác động mạnh, giảm nhanh mật số tuyến trùng.

*Chú ý: Cần dùng đúng liều lượng, đúng thời điểm theo khuyến cáo kỹ thuật.

7. Cách Hạn Chế Tuyến Trùng Tái Phát

– Không trồng liên tục cùng một loại cây. Nên luân canh mỗi vụ.

– Không sử dụng giống nhiễm bệnh, nên chọn giống kháng tuyến trùng nếu có.

– Không bón phân hóa học quá mức, tránh gây mất cân bằng hệ vi sinh đất.

– Tăng cường phân bón hữu cơ, nhất là phân có bổ sung vi sinh hoặc nấm Trichoderma.

– Thường xuyên kiểm tra rễ cây trong giai đoạn phát triển đầu vụ.

Việc nhận biết sớm bệnh do tuyến trùng là yếu tố quyết định để bảo vệ mùa màng. Cần quan sát kỹ bộ rễ, thân lá và biểu hiện tổng thể của cây. Kết hợp đồng bộ các biện pháp phòng trừ sẽ giúp kiểm soát tuyến trùng hiệu quả và bền vững.

LIÊN HỆ TƯ VẤN MIỄN PHÍ

TỔNG KHOZ – PHÂN BÓN CHÍNH HÃNG, GIÁ RẺ
Địa chỉ: 246 Nguyễn Kim Cương, Tân Thạnh Đông, Củ Chi, Thành phố Hồ Chí Minh
Hotline Kinh Doanh: 0856.77.66.99 – Hotline Kỹ Thuật: 085555.99.44
Trang web: Tổng KhoZ
Email: tongkhoz@gmail.com
Facebook: Tổng KhoZ