BỆNH HẠI CÂY LÚA PHỔ BIẾN BÀ CON CẦN BIẾT

Bệnh hại cây lúa là một trong những nguyên nhân chính khiến năng suất và chất lượng lúa bị sụt giảm nghiêm trọng, nhất là vào mùa mưa hoặc thời điểm chuyển vụ. Nếu không phát hiện và xử lý đúng cách, bệnh có thể lây lan nhanh, gây thiệt hại từ 20 đến 50% năng suất. Trong bài viết này, Tổng KhoZ sẽ giúp bà con nhận biết các bệnh phổ biến trên cây lúa, nguyên nhân gây ra và hướng dẫn cách xử lý hiệu quả, dễ áp dụng ngay tại ruộng.

1. Tổng hợp các bệnh hại cây lúa phổ biến hiện nay

Trên đồng ruộng Việt Nam, có rất nhiều loại bệnh hại cây lúa. Tuy nhiên, dưới đây là những bệnh phổ biến nhất, gây thiệt hại nghiêm trọng nếu không kiểm soát kịp thời

1.1. Bệnh đạo ôn

– Là bệnh nguy hiểm và phổ biến hàng đầu trên lúa.

– Xuất hiện ở lá, cổ bông và cổ gié.

– Dấu hiệu: đốm hình thoi, có viền nâu, ở giữa màu xám tro.

– Phát triển mạnh trong điều kiện ẩm độ cao, nhiệt độ 20–28°C.

– Gây hiện tượng lép trắng, gãy cổ bông, mất năng suất nghiêm trọng.

1.2. Bệnh đốm vằn

– Gây hại từ gốc lên lá – thường gặp ở giai đoạn lúa đứng cái – làm đòng.

– Đốm có dạng loang lổ, hình mắt cua, màu nâu đậm.

– Phát triển nhanh trong ruộng sạ dày, bón đạm cao.

– Là bệnh nấm, lây lan qua nước và gió.

1.3. Bệnh lem lép hạt

– Gây hại sau trổ, làm hạt lúa không chắc, bị lép một phần hoặc toàn bộ.

– Nguyên nhân do nấm, vi khuẩn, hoặc thời tiết xấu lúc lúa trổ.

– Hạt có màu đen xám, bị nhăn, nhẹ, chất lượng gạo kém.

– Khó phát hiện sớm nếu không kiểm tra kỹ hạt sau trổ 7–10 ngày.

1.4. Bệnh bạc lá – vàng lá chín sớm

– Do vi khuẩn xâm nhập qua vết thương, thường lây bởi rầy nâu.

– Lá úa từ chóp xuống gốc, có sọc trắng, sau chuyển vàng và chết sớm.

– Cây lúa bị chết từng khóm, ruộng lúa xơ xác chỉ sau vài ngày nếu không xử lý.

1.5. Các bệnh khác thường gặp

– Khô vằn: thường nhầm với đốm vằn, gây hại mạnh trong điều kiện nóng ẩm.

– Cháy bìa lá: viền lá cháy khô, bệnh do nấm hoặc thiếu dinh dưỡng.

– Lùn xoắn lá: bệnh virus gây cây thấp lùn, lá xoắn, truyền qua rầy.

2. Nguyên nhân và điều kiện phát sinh bệnh hại lúa

Các bệnh hại trên lúa không tự nhiên mà xuất hiện. Chúng thường phát sinh và phát triển mạnh khi có các điều kiện thuận lợi về môi trường, dinh dưỡng hoặc kỹ thuật canh tác không phù hợp. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến:

Thời tiết bất lợi

– Thời tiết ẩm độ cao, mưa nhiều, sương mù buổi sáng là điều kiện lý tưởng để nấm bệnh phát triển, đặc biệt là bệnh đạo ôn và đốm vằn.

– Nhiệt độ ấm 20–28°C, độ ẩm trên 85% sẽ kích thích nấm, vi khuẩn phát sinh mạnh.

– Giao mùa (cuối đông – đầu xuân) là thời điểm bệnh dễ bùng phát trên diện rộng.

Ruộng sạ dày, bón phân không cân đối

– Gieo sạ quá dày khiến ruộng thiếu ánh sáng, tạo ẩm độ cao giữa tán lá.

– Bón thừa đạm, thiếu kali và vi lượng khiến cây yếu, lá xanh non, dễ nhiễm nấm bệnh.

– Đặc biệt, bệnh đốm vằn, đạo ôn rất thích “ruộng mướt lá”.

Không vệ sinh đồng ruộng, không xử lý hạt giống

– Không cày phơi đất hoặc để tàn dư vụ trước sẽ giữ lại mầm bệnh trong đất.

– Hạt giống không xử lý dễ mang nấm bệnh đạo ôn, khô vằn từ đầu vụ.

– Vi khuẩn gây bạc lá cũng có thể tồn tại trong rơm rạ, nước ruộng.

Côn trùng làm lây lan mầm bệnh

– Rầy nâu, bọ xít, rệp… chính là “người trung gian” truyền vi khuẩn, virus.

– Một số bệnh như lùn xoắn lá, bạc lá, vàng lùn đều bắt nguồn từ vết chích hút của rầy.

– Nếu không phòng sâu đúng lúc, bệnh sẽ bùng lên nhanh hơn thuốc có thể kiểm soát.

3. Dấu hiệu nhận biết sớm các bệnh hại lúa

Phát hiện sớm các bệnh hại giúp bà con xử lý kịp thời, giảm thiểu thiệt hại về năng suất. Dưới đây là những dấu hiệu đặc trưng giúp bà con nhận biết từng loại bệnh ngay từ giai đoạn đầu:

Bệnh đạo ôn

– Trên lá: xuất hiện đốm hình thoi, viền nâu sẫm, giữa xám tro.

– Trên cổ bông: cổ gié thâm đen, bông gãy ngang hoặc lép trắng.

– Bệnh thường xuất hiện lẻ tẻ, sau đó lan nhanh trong điều kiện ẩm cao.

Bệnh đốm vằn

– Đốm tròn, loang lổ như mắt cua, màu nâu xám.

– Ban đầu ở bẹ lá, sau lan lên lá – thường ở phần gốc trước.

– Đặc biệt dễ phát sinh ở ruộng sạ dày, nhiều đạm, ít thoáng khí.

Bệnh lem lép hạt

– Sau trổ 7–10 ngày, kiểm tra hạt sẽ thấy hạt nhăn, đen, lép không chắc.

– Hạt bị thối nhẹ ở đầu, lõi gạo không đầy.

– Ruộng trổ rộ nhưng tỷ lệ chắc hạt thấp rõ rệt.

Bệnh bạc lá – vàng lá

– Lá lúa vàng từ chóp xuống, có sọc trắng hoặc cháy viền.

– Khi nặng: lá khô quắt, cây chết từng khóm hoặc lan cả ruộng.

– Dấu hiệu đi kèm: có nhiều rầy nâu, ruộng không đều màu.

Một số dấu hiệu khác

– Cháy bìa lá: viền lá cháy khô, lan dần vào giữa lá.

– Khô vằn: đốm nâu không đều, thường xuất hiện trên ruộng lúa già.

– Lùn xoắn lá: cây thấp lùn, lá xoắn lại, đẻ nhánh kém – thường xuất hiện từ giai đoạn mạ.

4. Cách phòng và xử lý bệnh hại lúa hiệu quả

Để quản lý bệnh hại cây lúa hiệu quả và bền vững, bà con cần kết hợp nhiều biện pháp đồng bộ, thay vì chỉ phụ thuộc vào thuốc. Dưới đây là các giải pháp thực tế:

4.1. Phòng bệnh ngay từ đầu vụ

– Chọn giống lúa kháng bệnh, phù hợp với vùng trồng.

– Xử lý hạt giống trước khi gieo bằng thuốc trừ nấm chuyên dụng.

– Làm đất kỹ, cày ải phơi đất ít nhất 10–15 ngày.

– Dọn sạch cỏ bờ, tàn dư rơm rạ – nơi lưu giữ mầm bệnh.

4.2. Gieo sạ đúng mật độ – bón phân cân đối

– Tránh sạ quá dày, giữ ruộng thông thoáng để giảm ẩm độ.

– Không bón thừa đạm, nhất là giai đoạn lúa đứng cái – làm đòng.

– Tăng cường bón kali, lân và phân vi lượng để tăng sức đề kháng.

4.3. Theo dõi ruộng định kỳ – phát hiện sớm

– Kiểm tra ruộng mỗi 5–7 ngày, nhất là sau mưa hoặc giai đoạn trổ.

– Quan sát triệu chứng ban đầu: lá đổi màu, đốm lạ, cổ bông thâm đen…

– Cần xử lý ngay nếu thấy dấu hiệu bệnh lan ra diện rộng.

4.4. Sử dụng thuốc đặc trị đúng bệnh – đúng lúc

– Khi bệnh phát sinh, nên dùng thuốc đặc trị theo từng loại bệnh:

– Đạo ôn: dùng thuốc chứa Tricyclazole, Isoprothiolane.

– Đốm vằn: chọn thuốc có Propiconazole, Pencycuron.

– Lem lép hạt: kết hợp Azoxystrobin, Difenoconazole.

– Bạc lá, vàng lá: dùng Kasugamycin, Ningnanmycin, Bismerthiazol.

Tổng KhoZ hiện có đầy đủ các dòng thuốc trừ nấm, vi khuẩn và virus chuyên dùng cho lúa, kèm hướng dẫn kỹ thuật cụ thể theo từng giai đoạn.

Bệnh hại cây lúa có thể xảy ra ở bất kỳ giai đoạn nào và thường bùng phát rất nhanh nếu không phòng trừ kịp thời. Việc nhận biết sớm, xử lý đúng thuốc và canh tác hợp lý sẽ giúp bà con bảo vệ năng suất hiệu quả và bền vững. Nếu cần hỗ trợ chọn sản phẩm đặc trị hoặc tư vấn kỹ thuật theo vụ, Tổng KhoZ luôn sẵn sàng đồng hành cùng bà con với giải pháp đúng – đủ – hiệu quả.

LIÊN HỆ TƯ VẤN MIỄN PHÍ

TỔNG KHOZ – PHÂN BÓN CHÍNH HÃNG, GIÁ RẺ
Địa chỉ: 246 Nguyễn Kim Cương, Tân Thạnh Đông, Củ Chi, Thành phố Hồ Chí Minh
Hotline Kinh Doanh: 0856.77.66.99 – Hotline Kỹ Thuật: 085555.99.44
Trang web: Tổng KhoZ
Email: tongkhoz@gmail.com
Facebook: Tổng KhoZ