SÂU ĐỤC THÂN HẠI CÂY VÀ CÁCH PHÒNG TRỪ HIỆU QUẢ

Sâu đục thân là một trong những sâu hại nguy hiểm nhất trên cây lúa, đặc biệt ở giai đoạn làm đòng – trổ bông. Khác với nhiều loài sâu khác, sâu đục thân phá hoại từ bên trong thân cây, khiến lúa lép trắng, gãy đòng, không thể phục hồi nếu phát hiện trễ. Trong bài viết này, Tổng KhoZ sẽ giúp bà con nhận biết dấu hiệu, hiểu rõ nguyên nhân và áp dụng đúng cách phòng trị để bảo vệ năng suất mùa vụ.

1. Sâu đục thân là gì? Đặc điểm và vòng đời

Sâu đục thân là loài sâu hại chủ yếu trên cây lúa, gây thiệt hại nghiêm trọng bằng cách đục vào bên trong thân cây, phá hoại đòng và làm cây không thể trổ bông bình thường. Loài sâu này rất khó kiểm soát nếu không phát hiện đúng thời điểm.

Tên khoa học và phân loại

– Tên khoa học: Scirpophaga incertulas (sâu đục thân vàng) – phổ biến nhất tại Việt Nam.

Ngoài ra còn có:

– Sâu đục thân trắng (Tryporyza innotata)

– Sâu đục thân hai chấm (Chilo suppressalis)

– Sâu đục thân sọc (Sesamia inferens)

Mỗi loài gây hại theo thời điểm khác nhau trong vụ, nhưng đều có chung cơ chế phá hoại bên trong thân cây.

Vòng đời sâu đục thân

– Vòng đời trung bình: 35–50 ngày, tùy điều kiện thời tiết.

– Gồm các giai đoạn:

Trứng: đẻ ở mặt dưới lá, thường thành cụm nhỏ.

Sâu non: nở ra và chui vào trong thân lúa – giai đoạn phá hại mạnh nhất.

Nhộng: nằm trong thân cây.

Bướm trưởng thành: bay ra ngoài, tiếp tục đẻ trứng, lặp lại chu kỳ.

Sâu gây hại mạnh nhất ở tuổi 2–3, khi chúng đã chui sâu vào thân và cắt đứt mạch dẫn dinh dưỡng.

2. Dấu hiệu nhận biết sâu đục thân trên lúa

Không giống như các loại sâu phá lá, sâu đục thân phá hoại từ bên trong, nên rất khó phát hiện bằng mắt thường nếu không quan sát kỹ. Tuy nhiên, bà con có thể nhận biết sớm qua các dấu hiệu đặc trưng dưới đât

Lá cờ khô, dựng đứng bất thường

– Lá trên cùng (lá cờ) bị khô, không mềm rũ như bình thường.

– Lá đứng thẳng lên trời, không còn xanh, không còn mềm dẻo.

– Đây là dấu hiệu sớm của sâu phá gốc đòng, khiến dinh dưỡng không thể vận chuyển lên lá.

Đòng lúa không trổ hoặc bị gãy

– Dù lúa đã tới ngày trổ nhưng đòng không bung ra khỏi bẹ.

– Hoặc bông đã ra nhưng bị gãy ngang, trổ không đều.

– Khi tách bẹ hoặc bông ra sẽ thấy đoạn đòng bị đục rỗng hoặc có màu nâu đen.

Hạt lúa bị lép trắng toàn bộ

– Cây bị sâu phá thường có bông lép trắng cả gié – không còn hạt chắc.

– Hạt nhỏ, nhẹ, phần vỏ trấu khô nhăn, dễ gãy.

– Đây là hậu quả trực tiếp của việc sâu cắn đứt đường dẫn dinh dưỡng.

Thân cây có lỗ đục và phân sâu

– Khi bóc thân cây lúa ra, bà con sẽ thấy lỗ nhỏ trên thân, bên trong có phân sâu màu nâu đen.

– Có thể thấy sâu non hoặc nhộng nằm sâu trong ống thân.

– Nếu phát hiện giai đoạn này, việc xử lý bằng thuốc thường không còn hiệu quả cao.

3. Tác hại nghiêm trọng nếu không xử lý kịp

Sâu đục thân không chỉ làm giảm năng suất mà còn khiến cây lúa mất khả năng phục hồi hoàn toàn nếu phát hiện quá muộn. Dưới đây là những thiệt hại thực tế thường gặp:

Giảm năng suất nghiêm trọng

– Khi sâu phá ở giai đoạn lúa làm đòng – trổ bông, tỷ lệ hạt lép có thể lên tới 70–100% trên từng bông.

– Một vài ổ sâu đục trong ruộng cũng đủ làm mất trắng từng chòm, đặc biệt nếu gặp thời tiết thuận lợi cho sâu phát triển.

Mất khả năng phục hồi

– Vì sâu phá từ bên trong thân, khi phát hiện thì mạch dẫn dinh dưỡng đã bị đứt.

– Lúa sẽ không ra bông, hoặc trổ không hoàn chỉnh → không thể khắc phục bằng thuốc hay dinh dưỡng sau đó.

– Cây thường chết từng cụm hoặc ngả nghiêng, dễ bị nhầm với bệnh sinh lý.

Khó kiểm soát bằng thuốc

– Khi sâu đã chui sâu vào thân, thuốc không thể tiếp xúc được.

– Phun thuốc lúc này gần như không có tác dụng, gây lãng phí và mất thời gian.

-Do đó, nếu không xử lý từ giai đoạn sớm, bà con chỉ còn cách… chịu thiệt hại.

Chính vì vậy, cần phòng ngừa và can thiệp đúng thời điểm mới có thể bảo vệ ruộng lúa khỏi sâu đục thân.

4. Cách phòng và trị sâu đục thân hiệu quả

Để kiểm soát sâu đục thân thành công, bà con cần phối hợp nhiều biện pháp, từ kỹ thuật canh tác đến phun thuốc đúng thời điểm. Dưới đây là các cách phổ biến và hiệu quả nhất:

4.1. Biện pháp canh tác

– Gieo sạ đúng thời vụ, tránh sạ quá sớm hoặc quá dày.

– Cày bừa kỹ, phơi đất 10–15 ngày để tiêu diệt trứng, nhộng còn sót lại trong rơm rạ.

– Không để rơm rạ ứ đọng sau gặt – sâu non, nhộng có thể sống sót và tái phát vụ sau.

4..2. Biện pháp sinh học và thiên địch

– Bảo vệ thiên địch như: ong ký sinh trứng (Trichogramma), nấm xanh, nấm trắng.

– Không dùng thuốc phổ rộng tràn lan – gây hại cả côn trùng có ích.

– Có thể dùng bẫy đèn bắt bướm đẻ trứng – hạn chế sâu từ đầu vòng đời.

4.3. Dùng thuốc đặc trị đúng thời điểm

– Chỉ phun khi sâu còn ngoài thân – giai đoạn sâu non tuổi 1–2.

– Khi sâu đã chui vào thân, thuốc hầu như không còn tác dụng.

– Thời điểm phun tốt nhất: 7–10 ngày sau khi thấy bướm ra rộ trên đồng.

Hoạt chất đặc trị hiệu quả:

– Indoxacarb: tác động tiếp xúc và vị độc, thấm sâu, hiệu quả cao.

– Spinosad: thuốc sinh học, an toàn – diệt sâu hiệu quả.

– Chlorantraniliprole: hoạt chất thế hệ mới, diệt sâu từ gốc.

– Emamectin Benzoate: dùng cho sâu còn nhỏ, ít kháng thuốc.

Tổng KhoZ hiện có đầy đủ các dòng thuốc chứa các hoạt chất trên, kèm hướng dẫn sử dụng cụ thể theo từng giai đoạn lúa.

5. Thời điểm phun thuốc và cách sử dụng đúng kỹ thuật

Phun thuốc trị sâu đục thân đúng thời điểm và đúng cách là yếu tố then chốt để diệt sâu hiệu quả, tránh lãng phí thuốc và công sức. Dưới đây là những nguyên tắc quan trọng bà con cần lưu ý:

5.1. Thời điểm phun thuốc tốt nhất

– Theo dõi lịch bướm ra rộ (thường sau sạ khoảng 18–25 ngày): Sau 7–10 ngày kể từ khi bướm xuất hiện, sâu non sẽ nở → đây là lúc nên phun thuốc.

– Ưu tiên phun vào sáng sớm hoặc chiều mát, khi sâu hoạt động và thời tiết thuận lợi.

– Tuyệt đối không phun trễ khi sâu đã chui sâu vào thân – thuốc sẽ không còn tác dụng.

5.2. Kỹ thuật phun đúng cách

– Pha thuốc đúng liều lượng như hướng dẫn trên bao bì – không pha đặc hoặc loãng tùy ý.

– Dùng vòi phun tơi, phun đều từ gốc đến thân, nơi sâu thường đục vào.

– Nếu ruộng sạ dày, nên dò luống phun sâu vào trong để thuốc tiếp xúc đủ diện tích.

– Có thể kết hợp chất bám dính để tăng hiệu lực và giảm rửa trôi nếu có mưa nhẹ.

5.3. Một số lưu ý khác

– Không phun thuốc trong điều kiện gió lớn hoặc mưa sắp đến.

– Tránh trộn thuốc trừ sâu với thuốc có tính kiềm hoặc phân bón lá nếu không có khuyến cáo rõ ràng.

– Sau khi phun, tiếp tục theo dõi ruộng 3–5 ngày, nếu thấy dấu hiệu sâu còn sống → nên luân phiên hoạt chất khác.

Sâu đục thân là loài sâu nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát nếu phát hiện sớm và xử lý đúng kỹ thuật. Việc kết hợp giữa biện pháp canh tác, phòng ngừa sinh học và sử dụng thuốc đặc trị đúng thời điểm sẽ giúp bà con bảo vệ mùa vụ hiệu quả, giảm thiểu tổn thất.

Nếu bà con cần tư vấn chọn thuốc đặc trị sâu đục thân, xác định thời điểm phun hoặc hướng dẫn kỹ thuật phù hợp theo vùng, Tổng KhoZ luôn sẵn sàng hỗ trợ miễn phí – nhanh chóng – chính xác.

LIÊN HỆ TƯ VẤN MIỄN PHÍ

TỔNG KHOZ – PHÂN BÓN CHÍNH HÃNG, GIÁ RẺ
Địa chỉ: 246 Nguyễn Kim Cương, Tân Thạnh Đông, Củ Chi, Thành phố Hồ Chí Minh
Hotline Kinh Doanh: 0856.77.66.99 – Hotline Kỹ Thuật: 085555.99.44
Trang web: Tổng KhoZ
Email: tongkhoz@gmail.com
Facebook: Tổng KhoZ