Bọ trĩ hại lúa (Stenchaetothrips biformis) là một trong những đối tượng dịch hại phổ biến và nguy hiểm trên đồng ruộng, đặc biệt trong điều kiện thời tiết nóng ẩm. Chúng tấn công chủ yếu vào giai đoạn mạ và lúa đẻ nhánh, hút nhựa ở bẹ lá và phiến lá khiến cây lúa còi cọc, vàng úa, giảm khả năng quang hợp. Bài viết này cùng Tổng Kho Z tìm hiểu chi tiết về loài sâu hại này nhé.
1. Bọ trĩ hại lúa là gì?
Bọ trĩ hại lúa, còn gọi là bù lạch hại lúa, có tên khoa học Stenchaetothrips biformis Bagnall, thuộc họ Thripidae (Bọ trĩ – Bù lạch), bộ Thysanoptera (Cánh viền). Loài này thường xuất hiện nhiều khi ruộng khô, gây hại bằng cách làm cho đầu lá lúa cuốn lại, lá bị héo, tóp nhỏ và chuyển vàng. Đặc biệt, khi lúa bị bọ trĩ tấn công trong giai đoạn trổ hoa, quá trình thụ phấn sẽ bị cản trở, dẫn đến ảnh hưởng xấu tới sinh trưởng và năng suất lúa ngay từ giai đoạn đầu.
2. Vòng đời và đặc điểm sinh thái của bọ trĩ hại lúa
Vòng đời của bọ trĩ hại lúa
Bọ trĩ hại lúa trải qua 4 giai đoạn phát triển:
– Trứng: 3 ngày.
– Ấu trùng: 14 ngày.
– Nhộng: 5 ngày.
– Thành trùng: sống dưới 18 ngày.
Đặc điểm hình thái của bọ trĩ hại lúa
– Trứng: Hình bầu dục, mới đẻ trong suốt, sắp nở chuyển vàng nhạt.
– Ấu trùng: Mới nở có màu trong suốt; sau lần lột xác đầu tiên chuyển vàng nhạt. Cơ thể hình ống, đầu nhỏ hơn ngực, râu dài bằng khoảng một nửa cơ thể.
– Nhộng: Màu vàng sẫm, bất động, cánh dài tới đốt bụng thứ 4; thường hóa nhộng trong lá lúa đã cuốn.
– Thành trùng: Mới vũ hóa có màu nâu sáng, sau chuyển đen bóng. Di chuyển nhanh, thường bò cong bụng trên lá. Râu hình chuỗi hạt gồm 7 đốt, đốt gốc to hơn. Đầu hơi vuông, mắt kép nhỏ. Con cái lớn hơn con đực.
3. Đặc điểm sinh học và gây hại của bọ trĩ hại lúa
Sinh học:
Con cái trưởng thành đẻ khoảng 3–160 trứng trong 5–7 ngày, tập trung nhiều nhất vào ngày thứ 2, 3 và 4. Mỗi năm, bọ trĩ có 8–10 lứa. Lứa 1 và 2 thường sống trên cỏ, trong đó lứa 2, 3 và 6 gây hại mạnh nhất. Chúng phát triển nhanh ở nhiệt độ 15–20°C và bùng phát vào năm khô hạn. Con trưởng thành có khả năng kháng thuốc cao. Mưa lớn làm giảm mật độ, đặc biệt ở giai đoạn bọ trĩ lớn.
Phân bố & thời điểm gây hại:
Xuất hiện ở hầu hết các vùng trồng lúa trong nước và thế giới. Bọ trĩ gây hại từ khi cây lúa mới mọc đến giai đoạn đẻ nhánh. Mật độ tăng mạnh ở giai đoạn lúa non, sau đó giảm do lá lúa cứng.
Tác hại:
Cả bọ trĩ non và trưởng thành đều hút nhựa lá, hoa, làm cây còi cọc, hoa không thụ phấn được. Lá non bị chấm trắng li ti; khi nặng, chóp lá khô vàng, cuốn quăn rồi lan ra cả lá. Bọ trĩ hại cả lúa nước và lúa cạn, đặc biệt ngay sau cấy 1–2 tuần.
Nhận biết:
Do bọ trĩ rất nhỏ, dễ nhầm với triệu chứng vàng đọt, bà con có thể nhận biết bằng cách làm ướt lòng bàn tay, quét lên ngọn lúa. Nếu thấy nhiều bọ trĩ bám vào tay, đó là điểm mật độ cao, cần phun thuốc kịp thời.
4. Biện pháp phòng trừ bọ trĩ hại lúa
4.1. Biện pháp canh tác
– Làm đất kỹ, vệ sinh đồng ruộng sạch tàn dư cây vụ trước.
– Sạ thưa hợp lý để ruộng thông thoáng, hạn chế bọ trĩ trú ẩn.
– Giữ mực nước hợp lý, tránh ruộng khô hạn kéo dài.
– Bón phân cân đối, giảm đạm, tăng kali để cây khỏe.
– Trồng giống lúa chống chịu tốt, ít bị bọ trĩ tấn công.
– Luân canh cây trồng khác để cắt vòng đời bọ trĩ.
4.2. Biện pháp sinh học
– Khuyến khích thiên địch như bọ xít, nhện bắt mồi.
– Sử dụng chế phẩm sinh học từ nấm xanh, nấm trắng.
4.3. Biện pháp hóa học
– Phun thuốc khi mật độ bọ trĩ vượt ngưỡng 3–5 con/dảnh.
– Chọn thuốc đặc trị có hoạt chất: Imidacloprid, Abamectin,….
– Luân phiên nhóm hoạt chất để tránh kháng thuốc.
– Phun kỹ ngọn lúa, nhất là phần lá non cuốn lại.
– Không lạm dụng thuốc để bảo vệ thiên địch và môi trường.
5. Câu hỏi thường gặp về bọ trĩ hại lúa
1. Bọ trĩ hại lúa xuất hiện nhiều vào thời điểm nào?
--> Bọ trĩ thường phát sinh mạnh đầu vụ, từ khi lúa mới mọc đến giai đoạn đẻ nhánh.
2. Bọ trĩ gây hại lúa như thế nào?
--> Chúng hút nhựa lá non và hoa, làm lá cuốn lại, ngọn vàng, lúa còi cọc, hoa không thụ phấn.
3. Khi nào cần phun thuốc trừ bọ trĩ?
--> Khi mật độ bọ trĩ từ 3–5 con/dảnh hoặc xuất hiện nhiều lá bị cuốn vàng.
Bọ trĩ hại lúa tuy nhỏ nhưng tác hại lớn, đặc biệt ở giai đoạn đầu vụ. Việc nhận biết sớm và áp dụng đồng bộ các biện pháp canh tác, sinh học và hóa học sẽ giúp giảm thiểu thiệt hại, bảo vệ năng suất lúa. Quản lý tốt bọ trĩ không chỉ bảo vệ cây lúa khỏe mạnh mà còn góp phần duy trì môi trường sản xuất an toàn và bền vững.
LIÊN HỆ TƯ VẤN MIỄN PHÍ
TỔNG KHOZ – PHÂN BÓN CHÍNH HÃNG, GIÁ RẺ
Địa chỉ: 246 Nguyễn Kim Cương, Tân Thạnh Đông, Củ Chi, Thành phố Hồ Chí Minh
Hotline Kinh Doanh: 0856.77.66.99 – Hotline Kỹ Thuật: 085555.99.44
Trang web: Tổng KhoZ
Email: tongkhoz@gmail.com
Facebook: Tổng KhoZ
