Rầy lưng trắng hại lúa là loài côn trùng chích hút thuộc họ Delphacidae, bộ Cánh đều (Homoptera), được xem là dịch hại quan trọng trên cây lúa. Loài này phân bố rộng khắp các vùng trồng lúa ở châu Á, trong đó có Việt Nam. Bài viết nay, Tổng Kho Z sẽ giúp bà con tìm hiểu chi tiết về loài sâu nguy hại này.
1. Rầy lưng trắng là gì?
Rầy lưng trắng (Sogatella furcifera) là loài rầy chích hút phổ biến trên cây lúa. Chúng có thân nhỏ, dài khoảng 3 – 3,5 mm, màu nâu nhạt hoặc vàng nâu. Đặc điểm nhận biết rõ nhất là dọc lưng có một vệt trắng chạy từ đầu đến chóp cánh.
Rầy lưng trắng tồn tại ở cả dạng cánh dài và cánh ngắn. Dạng cánh dài thường di cư xa, đóng vai trò quan trọng trong việc lây lan bệnh virus. Dạng cánh ngắn tập trung sinh sản và gây hại trực tiếp trên ruộng.
Loài này phân bố hầu hết ở các vùng trồng lúa nước ta. Chúng xuất hiện quanh năm, nhưng thường gây hại nặng vào vụ Hè Thu và Thu Đông khi thời tiết nóng ẩm, lúa gieo sạ dày và bón nhiều đạm.
2. Đặc điểm hình thái của rầy lưng trắng
– Trứng: Hình giống “quả chuối tiêu” như trứng rầy nâu nhưng nhỏ, dài và nhọn hơn. Trứng được đẻ thành từng ổ dọc theo bẹ hoặc gân chính của lá, mỗi ổ có 2 – 7 quả. Khi mới đẻ, trứng trong suốt; sau chuyển sang màu vàng và gần nở sẽ xuất hiện hai chấm mắt đỏ.
– Rầy non: Mới nở có màu trắng đục. Đến tuổi 3, trên lưng bắt đầu xuất hiện các vệt vằn đặc trưng.
– Rầy trưởng thành: Cơ thể màu trắng kem, bụng đen. Mảnh lưng giữa có dải trắng nổi bật, phần còn lại màu đen nâu. Con cái tồn tại ở hai dạng cánh: cánh dài và cánh ngắn; con đực chỉ có dạng cánh dài.
3. Đặc điểm sinh học, sinh thái và gây hại của rầy lưng trắng
– Vòng đời: Kéo dài 24 – 28 ngày.
– Giai đoạn rầy non: 12 – 17 ngày.
– Thời kỳ tiền đẻ trứng: 3 – 8 ngày.
– Sinh sản: Rầy cái trưởng thành có thể đẻ 150 – 350 trứng, liên tục trong khoảng 6 ngày. Cả rầy non và rầy trưởng thành đều hút nhựa từ dảnh và lá lúa.
Tập tính và thời điểm xuất hiện:
– Rầy trưởng thành có tính hướng sáng mạnh.
– Thường xâm nhập ruộng lúa khi gieo được khoảng 30 ngày.
– Số lứa trong một vụ ít hơn rầy nâu, nhưng phát sinh rộ sớm hơn trong cùng một lứa.
– Mật độ cao nhất và gây hại mạnh ở giai đoạn lúa làm đòng.
Tác hại:
– Hút nhựa làm giảm số bông, chiều dài bông, gây lép lửng hạt và chậm chín.
– Là môi giới truyền virus gây bệnh cho lúa.
Điều kiện phát triển:
– Thích hợp ở khí hậu ấm nóng, ẩm độ cao, mưa nắng xen kẽ.
– Ở đồng bằng sông Hồng có 6 – 7 lứa/năm, quan trọng nhất là lứa tháng 4 (vụ xuân) và lứa cuối tháng 8 – đầu tháng 9 (vụ mùa).
– Vụ xuân thường bị hại nặng hơn vụ mùa.
4. Triệu chứng nhận biết lúa bị rầy lưng trắng
– Giai đoạn lúa non: Lá có dấu hiệu héo nhẹ, màu xanh nhạt, cây sinh trưởng chậm.
– Giai đoạn đẻ nhánh: Rầy tập trung hút nhựa ở gốc, làm lá vàng úa từ chóp xuống gốc.
– Giai đoạn làm đòng – trổ bông: Cây bị hút nhựa liên tục dẫn đến giảm số bông, bông ngắn, hạt lép nhiều.
– Tác hại nặng: Khi mật độ cao, ruộng lúa có thể bị cháy rầy – toàn bộ lá khô, vàng và chết từng đám.
Ngoài ra, rầy còn truyền các bệnh virus như lùn sọc đen, lùn xoắn lá, làm cây biến dạng và mất năng suất nghiêm trọng.
5. Biện pháp phòng trừ rầy lưng trắng
5.1. Biện pháp canh tác
– Gieo cấy đúng thời vụ để tránh trùng đợt rầy di trú.
– Sử dụng giống lúa chống chịu hoặc ít nhiễm rầy.
– Bón phân cân đối, hạn chế bón thừa đạm để tránh tạo điều kiện cho rầy phát triển.
– Giữ mật độ gieo vừa phải, tránh ruộng quá rậm rạp.
– Vệ sinh đồng ruộng, cắt bỏ và tiêu hủy những dảnh lúa bị nhiễm nặng.
5.2. Biện pháp sinh học
– Bảo vệ thiên địch như nhện bắt mồi, bọ xít, ong ký sinh để tự nhiên kiểm soát mật số rầy
5.3. Biện pháp hóa học
– Chỉ phun thuốc khi mật độ rầy đạt ngưỡng gây hại (theo khuyến cáo của ngành bảo vệ thực vật).
– Sử dụng các loại thuốc trừ rầy được phép lưu hành, luân phiên hoạt chất để tránh hiện tượng kháng thuốc.
– Phun đều toàn bộ ruộng, tập trung ở phần gốc lúa – nơi rầy thường tập trung nhiều.
– Các hoạt chất thường được khuyến cáo để phòng trừ rầy lưng trắng hại lúa gồm: Pymetrozine, Imidacloprid, Dinotefuran, Thiamethoxam,…
6. Câu hỏi thường gặp
1. Rầy lưng trắng và rầy nâu khác nhau thế nào?
--> Rầy lưng trắng có dải trắng nổi bật trên lưng, rầy nâu thì lưng nâu đồng nhất. Rầy lưng trắng phát sinh rộ sớm hơn trong vụ và thường gây hại mạnh vào giai đoạn lúa làm đòng.
2. Rầy lưng trắng gây hại vào giai đoạn nào của lúa?
--> Chúng có thể hại từ khi lúa 30 ngày tuổi, nhưng gây thiệt hại nặng nhất vào thời kỳ làm đòng và trỗ bông.
3. Dấu hiệu ruộng lúa bị rầy lưng trắng tấn công là gì?
--> Lúa vàng úa, còi cọc, giảm số bông và chiều dài bông; hạt bị lép, lửng; ruộng có thể xuất hiện từng đám cháy rầy.
Rầy lưng trắng là đối tượng dịch hại nguy hiểm, không chỉ gây thiệt hại trực tiếp qua việc hút nhựa cây mà còn gián tiếp truyền bệnh virus cho lúa. Việc nhận diện sớm, áp dụng các biện pháp canh tác hợp lý và kết hợp phòng trừ tổng hợp sẽ giúp giảm thiểu tác hại của rầy, bảo vệ năng suất và chất lượng lúa. Chủ động quản lý rầy lưng trắng ngay từ đầu vụ là chìa khóa để duy trì ruộng lúa khỏe mạnh và sản xuất bền vững.
LIÊN HỆ TƯ VẤN MIỄN PHÍ
TỔNG KHOZ – PHÂN BÓN CHÍNH HÃNG, GIÁ RẺ
Địa chỉ: 246 Nguyễn Kim Cương, Tân Thạnh Đông, Củ Chi, Thành phố Hồ Chí Minh
Hotline Kinh Doanh: 0856.77.66.99 – Hotline Kỹ Thuật: 085555.99.44
Trang web: Tổng KhoZ
Email: tongkhoz@gmail.com
Facebook: Tổng KhoZ
