Sâu đục thân hại lúa là một trong những dịch hại nguy hiểm, thường xuất hiện ở nhiều giai đoạn sinh trưởng của cây lúa. Chúng tấn công bằng cách đục vào thân, làm hỏng ống dẫn dinh dưỡng và nước, khiến cây bị héo, gãy hoặc không trổ bông. Nếu không phòng trừ kịp thời, sâu đục thân có thể gây thiệt hại năng suất nghiêm trọng. Bài viết dưới đây, Tổng Kho Z sẽ giúp bà con nhận biết đặc điểm, vòng đời và áp dụng các biện pháp phòng trừ sâu đục thân hiệu quả.
1. Sâu đục thân lúa là gì?
Sâu đục thân bướm hai chấm có tên khoa học Scirpophaga incertulas Walker, thuộc họ Ngài sáng (Pyralidae), bộ Cánh vảy (Lepidoptera). Loài sâu này phân bố rộng ở nhiều quốc gia như Nepal, Afghanistan, Đông Bắc Ấn Độ, Malaysia, Singapore, Thái Lan, Đài Loan, Trung Quốc, Nhật Bản…
Tại Việt Nam, sâu đục thân hai chấm là dịch hại chính trên ruộng lúa, xuất hiện ở hầu hết các vùng trồng.
– Ở miền Trung và miền Nam: sâu phát triển quanh năm do thời tiết nóng ẩm.
– Ở miền Bắc: những năm mùa đông rét đậm, vụ mùa khô hạn thường thấy sâu phát sinh mạnh.
Trong năm, sâu có 6 – 7 lứa. Nguy hiểm nhất là lứa 2 (tháng 5) và lứa 5 (tháng 9), gây hại làm bông lúa bạc trắng, giảm năng suất nghiêm trọng.
2. Đặc điểm hình thái của sâu đục thân lúa
Ổ trứng
– Ổ trứng có hình bầu dục, bề mặt phủ một lớp lông màu vàng nhạt, phần giữa nhô cao.
– Trứng mới đẻ màu trắng, sau đó chuyển sang ngà vàng.
– Khi gần nở, trứng chuyển sang màu đen.
Sâu non
– Sâu non có màu trắng sữa, đầu màu nâu vàng.
– Chân bụng phát triển kém, trên móc bàn chân bụng có 28 cái, xếp thành hình elip.
Nhộng
– Nhộng cái: chân sau dài đến đốt bụng thứ 5.
– Nhộng đực: chân sau dài đến đốt bụng thứ 8.
– Nhộng mới hóa màu trắng sữa, sau đó chuyển vàng nhạt.
Con trưởng thành
– Ngài cái: thân màu trắng vàng hoặc vàng nhạt, cuối bụng có chùm lông vàng nhạt, giữa cánh trước có một chấm đen.
– Ngài đực: đầu, ngực và cánh trước màu nâu vàng nhạt, hình tam giác; giữa cánh có một chấm đen.
– Từ đỉnh cánh đến mép sau có vệt xiên màu nâu đen.
– Mép ngoài cánh có 9 chấm đen nhỏ, mắt kép lớn, màu đen.
3. Vòng đời và đặc điểm gây hại của sâu đục thân lúa
3.1. Vòng đời của sâu đục thân bướm hai chấm
Sâu đục thân bướm hai chấm có vòng đời từ 54 – 66 ngày, tùy điều kiện thời tiết. Nhiệt độ 26 – 30°C giúp vòng đời ngắn hơn so với 19 – 25°C.
– Giai đoạn trứng: 8 – 13 ngày
– Giai đoạn sâu non: 36 – 39 ngày
– Giai đoạn nhộng: 12 – 16 ngày
– Từ khi ngài vũ hóa đến đẻ trứng: 3 ngày
3.2. Đặc điểm gây hại
Ngài hoạt động ban đêm, ban ngày ẩn trong bụi rậm gần nước, ưa sáng mạnh. Chúng thường giao phối trong đêm và đẻ trứng vào tối hôm sau.
– Ngài cái hoạt động mạnh từ 19 – 20h.
– Ngài đực hoạt động nhiều từ 23h – 1h sáng.
– Mỗi ngài cái đẻ 1 – 5 ổ trứng, mỗi ổ 100 – 150 quả.
– Trứng được đẻ ở mút ngọn lúa (giai đoạn mạ) hoặc gần giữa mặt lá (giai đoạn cấy).
3.3. Cơ chế gây hại
Sâu non nở ra, phá lớp keo và lông phủ rồi chui ra ngoài. Nếu lúa ở thời kỳ mạ hoặc đẻ nhánh, sâu đục qua bẹ vào nõn giữa, làm dảnh lúa héo. Nếu lúa sắp trổ hoặc mới trổ, sâu đục qua lá bao đòng, xuống điểm sinh trưởng, cắt mạch dẫn, gây hiện tượng bạc bông (bông lép trắng).
4. Triệu chứng lúa bị sâu đục thân bướm hai chấm gây hại
Giai đoạn gieo mạ hoặc lúa làm đòng
– Sâu đục xuyên qua bẹ lá bên ngoài, vào tới nõn giữa và hút dinh dưỡng.
– Cây mạ nhỏ bị hại thường chết khô.
– Nếu mạ lớn bị hại, khi nhổ dễ bị đứt gốc.
– Dảnh lúa bị héo, mất sức sinh trưởng.
Giai đoạn lúa đẻ nhánh
– Sâu đục phần dưới thân, phá hỏng tổ chức dẫn nhựa.
– Lá non trước tiên bị cuốn dọc, xanh tái sẫm, sau vàng và khô.
Giai đoạn lúa đứng cái, làm đòng
– Sâu non tập trung trong bẹ, đục sâu vào ống lúa.
– Điểm sinh trưởng bị tổn thương, ảnh hưởng trực tiếp đến đòng.
Giai đoạn lúa trổ bông
– Sâu đục cuống bông, cắt đứt dòng dinh dưỡng.
– Sâu tuổi nhỏ có thể cắn nát đòng, khiến bông không trổ.
– Nếu bông trổ, hạt thường lép trắng (bạc bông), giảm mạnh năng suất.
4. Biện pháp phòng trừ sâu đục thân bướm hai chấm
4.1. Biện pháp canh tác
– Vệ sinh đồng ruộng, dọn sạch gốc rạ, cỏ dại quanh bờ.
– Cày vùi gốc rạ để tiêu diệt nhộng và sâu còn sót lại.
– Gieo sạ đúng thời vụ, tránh gieo sớm hoặc trễ gây trùng thời gian sâu phát sinh rộ.
– Bón phân NPK cân đối, hạn chế bón thừa đạm.
– Giữ mực nước hợp lý, tránh để ruộng khô hạn kéo dài.
– Thường xuyên thăm đồng, đặc biệt trước và sau thời kỳ trổ bông.
4.2. Biện pháp sinh học
– Bảo vệ và phát triển thiên địch như ong mắt đỏ, nhện bắt mồi, bọ xít ăn thịt.
– Có thể sử dụng ong ký sinh Trichogramma thả vào ruộng để diệt trứng sâu.
– Dùng nấm ký sinh và vi khuẩn gây bệnh cho sâu ở giai đoạn non.
4.3. Biện pháp hóa học
– Chỉ phun thuốc khi mật độ sâu vượt ngưỡng kinh tế (tùy giai đoạn lúa).
– Giai đoạn lúa đứng cái – làm đòng: phun khi có từ 1 ổ trứng/m² hoặc 5 con sâu/m².
– Sử dụng các hoạt chất như Abamectin, Emamectin benzoate,…..
– Phun vào lúc sâu mới nở, chưa kịp đục vào thân.
– Luân phiên thuốc để tránh hiện tượng kháng thuốc.
5. Câu hỏi thường gặp
1. Sâu đục thân bướm hai chấm xuất hiện vào thời điểm nào trong năm?
– Ở miền Bắc, sâu thường gây hại mạnh vào vụ mùa, đặc biệt vào tháng 5 (lứa 2) và tháng 9 (lứa 5).
– Ở miền Trung và Nam, sâu có thể gây hại quanh năm do điều kiện thời tiết nóng ẩm.
2. Lúa bị sâu đục thân hại có phục hồi được không?
– Nếu bị hại ở giai đoạn mạ hoặc đẻ nhánh, cây có thể phục hồi nếu điều kiện chăm sóc tốt.
– Nếu bị hại ở giai đoạn làm đòng hoặc trổ, thiệt hại thường không thể khắc phục hoàn toàn.
3. Có giống lúa nào kháng sâu đục thân hai chấm không?
– Hiện chưa có giống lúa nào kháng hoàn toàn sâu đục thân bướm hai chấm.
Sâu đục thân bướm hai chấm là một trong những đối tượng gây hại nghiêm trọng trên lúa, có thể làm giảm năng suất và chất lượng thu hoạch nếu không được phát hiện, quản lý kịp thời. Việc áp dụng đồng bộ các biện pháp canh tác hợp lý, bảo vệ và phát huy vai trò của thiên địch, kết hợp sử dụng thuốc bảo vệ thực vật đúng thời điểm sẽ giúp hạn chế tối đa thiệt hại. Chủ động theo dõi sâu, đặc biệt vào các thời điểm cao điểm phát sinh, là yếu tố then chốt để bảo vệ ruộng lúa và đảm bảo sản xuất bền vững.
LIÊN HỆ TƯ VẤN MIỄN PHÍ
TỔNG KHOZ – PHÂN BÓN CHÍNH HÃNG, GIÁ RẺ
Địa chỉ: 246 Nguyễn Kim Cương, Tân Thạnh Đông, Củ Chi, Thành phố Hồ Chí Minh
Hotline Kinh Doanh: 0856.77.66.99 – Hotline Kỹ Thuật: 085555.99.44
Trang web: Tổng KhoZ
Email: tongkhoz@gmail.com
Facebook: Tổng KhoZ
