Bệnh rỉ sắt trên ngô là một trong những bệnh hại phổ biến, làm lá ngô xuất hiện vết nâu đỏ, giảm quang hợp và ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất bắp. Bệnh thường phát triển mạnh trong điều kiện ẩm ướt, mưa nhiều và gió nhẹ, dễ lây lan trên diện rộng nếu không phòng trừ kịp thời. Bài viết này, Tổng Kho Z sẽ giúp bà con hiểu rõ nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết và cách phòng trừ bệnh rỉ sắt trên ngô hiệu quả, bảo vệ năng suất và chất lượng mùa vụ.
1. Nguyên nhân bệnh rỉ sắt trên ngô
Bệnh rỉ sắt trên ngô do nấm Puccinia maydis gây ra, thuộc bộ Uredinales, lớp Nấm Đảm. Đây là tác nhân chính khiến lá ngô xuất hiện vết gỉ sắt, giảm quang hợp và ảnh hưởng năng suất. Nấm Puccinia maydis có chu trình sinh trưởng phức tạp, gọi là chu trình lớn, với vòng đời đầy đủ hình thành tới 5 loại bào tử: bào tử đảm, bào tử giống, bào tử xuân, bào tử hạ và bào tử đông.
Đây là nấm gỉ sắt dị chủ, nghĩa là để hoàn thành vòng đời đầy đủ, nấm cần hai cây ký chủ: ngô và chua me đất. Khác với nhiều loại nấm khác, Puccinia maydis không truyền bệnh qua hạt giống. Nấm phát tán chủ yếu qua bào tử, được gió và không khí mang đi khắp nơi.
Trên cây ngô, nấm có thể bắt đầu xâm nhiễm bằng bào tử xuân hoặc bào tử hạ. Trong đó, bào tử hạ có thể tồn tại lâu dài trên tàn dư lá bệnh trong ruộng hoặc trên hạt qua nhiều năm. Bào tử hạ nảy mầm trong khoảng nhiệt độ 14–32ºC, nhưng điều kiện lý tưởng nhất là 17–18ºC, cùng độ ẩm bão hòa, tạo điều kiện cho bệnh phát triển mạnh.
2. Điều kiện phát sinh và phát triển của bệnh rỉ sắt trên ngô
Ở những vùng trồng ngô quanh năm, nguồn bệnh chủ yếu từ bào tử hạ còn tồn tại trên tàn dư cây vụ trước. Trong các vùng không trồng ngô quanh năm, bào tử xuân hình thành trên cây chua me đất là nguồn bệnh chính.
Tại Việt Nam, bệnh lây lan và bảo tồn nguồn chủ yếu nhờ bào tử hạ còn sót lại trên tàn dư cây ngô vụ trước. Bệnh phát triển mạnh khi thời tiết ôn hòa, nhiệt độ trung bình và có mưa, đặc biệt là độ ẩm cao kéo dài.
Ngô vụ xuân hè và hè thu thường bị bệnh nặng hơn, nhất là ở miền trung du, miền núi trên các giống ngô lai mới nhập. Vào cuối vụ, bệnh có thể phát triển toàn cây, lá nhỏ, cây còi cọc, bắp nhỏ, làm giảm năng suất đáng kể.
Những ruộng có kỹ thuật chăm sóc kém, thiếu phân, đất nghèo chất dinh dưỡng hay thường bị úng nước càng thuận lợi cho bệnh bùng phát mạnh. Bệnh cũng lây lan nhanh khi lá già tiếp xúc gần nhau, tạo điều kiện cho bào tử di chuyển theo gió hoặc mưa.
3. Dấu hiệu nhận biết cây ngô bị bệnh rỉ sắt
– Bệnh rỉ sắt chủ yếu gây hại ở phiến lá, đôi khi xuất hiện ở bẹ hoặc lá bẹ con.
– Trên lá xuất hiện các ổ nổi khoảng 1 mm chứa khối bột nâu đỏ hoặc vàng gạch non, là bào tử hạ.
– Vào cuối giai đoạn sinh trưởng, trên lá xuất hiện các ổ nổi màu đen, là bào tử đông.
– Các vết bệnh thường dày đặc trên lá, làm lá ngô dễ cháy khô và giòn.
– Bệnh lan nhanh trên lá già, các đốm nối nhau tạo thành mảng lớn, giảm diện tích quang hợp.
– Những ruộng bị bệnh nặng lá khô sớm, cây còi cọc, ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất bắp.
4. Biện pháp phòng trừ bệnh rỉ sắt trên ngô
4.1. Biện pháp canh tác
– Chọn giống ngô kháng bệnh, nguồn giống sạch, đảm bảo không nhiễm nấm.
– Luân canh cây trồng khác họ để giảm nguồn bệnh tồn tại trên đồng ruộng.
– Vệ sinh đồng ruộng, thu gom tàn dư cây bệnh đem tiêu hủy.
– Cày ải phơi đất trước khi gieo để làm giảm bào tử tồn lưu.
– Bón phân cân đối, đảm bảo đủ đạm, lân, kali và vi lượng.
– Tránh gieo trồng vào thời điểm ẩm ướt kéo dài, thuận lợi cho nấm phát triển.
4.2. Biện pháp sinh học
– Sử dụng chế phẩm vi sinh chứa nấm đối kháng Trichoderma hạn chế nấm rỉ sắt.
– Phun chế phẩm sinh học lên lá và đất để ngăn bào tử xâm nhập cây.
4.3. Biện pháp hóa học
– Xử lý hạt giống bằng thuốc trừ nấm trước khi gieo.
– Phun thuốc gốc đồng hoặc chứa Azoxystrobin khi bệnh mới xuất hiện.
– Luân phiên hoạt chất để hạn chế hiện tượng nấm kháng thuốc.
4.4. Quản lý tổng hợp
– Kết hợp biện pháp canh tác, sinh học và hóa học để kiểm soát lâu dài.
– Thường xuyên thăm đồng để phát hiện bệnh sớm, xử lý kịp thời.
– Theo dõi lịch sử bệnh để có phương án phòng ngừa tái phát hiệu quả.
5. Câu hỏi thường gặp về bệnh rỉ sắt trên ngô
1. Bệnh rỉ sắt trên ngô có lây qua hạt giống không?
--> Không, bệnh lây lan chủ yếu qua bào tử trong không khí.
2. Thời điểm nào ngô dễ bị rỉ sắt nhất?
--> Khi lá già, độ ẩm cao, trời mưa nhiều và nhiệt độ trung bình.
3. Lá ngô bị rỉ sắt có phục hồi được không?
--> Không, lá bị tổn thương không phục hồi, nhưng cây vẫn tiếp tục phát triển.
Bệnh rỉ sắt trên ngô gây hại nghiêm trọng, làm lá khô, giảm quang hợp và năng suất bắp. Bà con nên chủ động chọn giống kháng, kết hợp biện pháp canh tác, sinh học và hóa học hợp lý. Thường xuyên thăm đồng, phát hiện bệnh sớm để xử lý kịp thời. Quản lý tổng hợp sẽ giúp bảo vệ năng suất, chất lượng bắp ngô và hạn chế tái phát bệnh.
LIÊN HỆ TƯ VẤN MIỄN PHÍ
TỔNG KHOZ – PHÂN BÓN CHÍNH HÃNG, GIÁ RẺ
Địa chỉ: 246 Nguyễn Kim Cương, Tân Thạnh Đông, Củ Chi, Thành phố Hồ Chí Minh
Hotline Kinh Doanh: 0856.77.66.99 – Hotline Kỹ Thuật: 085555.99.44
Trang web: Tổng KhoZ
Email: tongkhoz@gmail.com
Facebook: Tổng KhoZ
