Rầy chổng cánh hại bưởi là một trong những đối tượng nguy hiểm nhất trên cây có múi, không chỉ gây hại trực tiếp mà còn là môi giới truyền bệnh vàng lá gân xanh (HLB) – căn bệnh chưa có thuốc đặc trị. Bài viết này, Tổng Kho Z sẽ giúp bà con nhận diện sớm rầy chổng cánh, hiểu rõ vòng đời, dấu hiệu gây hại và cách xử lý hiệu quả – tiết kiệm – phù hợp từng giai đoạn sinh trưởng của bưởi.
1. Rầy chổng cánh hại bưởi là gì?
Rầy chổng cánh (tên khoa học Diaphorina citri) là một loài côn trùng nhỏ thuộc họ Psyllidae. Đây là dịch hại cực kỳ nguy hiểm trên cây có múi, đặc biệt là do khả năng truyền bệnh vàng lá gân xanh (HLB) – một trong những bệnh hại nghiêm trọng nhất hiện nay.
1.2. Đặc điểm hình thái
– Rầy trưởng thành dài khoảng 2,5 – 3 mm, thân màu nâu xám.
– Khi đậu, phần đầu hướng xuống – cánh dựng lên chổng ngược, nên gọi là “rầy chổng cánh”.
– Trứng có hình thoi nhỏ, màu vàng cam, thường đẻ ở chồi non.
– Ấu trùng có màu vàng nhạt, tập trung chích hút nhựa lá non.
1.2. Vòng đời sinh học
– Rầy chổng cánh trải qua 3 giai đoạn: trứng → ấu trùng → trưởng thành.
– Vòng đời hoàn tất trong khoảng 15–30 ngày, tùy thời tiết.
– Mỗi năm có thể phát triển 12–15 thế hệ.
– Rầy trưởng thành có khả năng bay xa, di chuyển theo gió rất nhanh.
2. Nguyên nhân gây hại của rầy chổng cánh trên cây bưởi
Tác nhân gây hại
– Rầy chổng cánh (Diaphorina citri) là loài côn trùng chích hút, thuộc họ Psyllidae.
– Cả ấu trùng và rầy trưởng thành hút nhựa lá, đọt, trái, khiến cây suy yếu.
– Loài này đặc biệt nguy hiểm do truyền bệnh vàng lá gân xanh (HLB) – bệnh không có thuốc đặc trị.
Điều kiện phát triển thuận lợi
– Rầy phát triển mạnh trong điều kiện ẩm cao, nhiệt độ 25–30°C.
– Mùa mưa, thời tiết ấm kéo dài → mật số rầy tăng nhanh.
– Vườn ra đọt non liên tục, rậm rạp, thiếu nắng → rầy sinh sôi mạnh.
– Khô nóng xen mưa → thúc đẩy rầy chích hút và lây lan rộng.
Phương thức lây lan
– Rầy trưởng thành bay xa, di chuyển nhờ gió hoặc bám theo người, dụng cụ.
– Vi khuẩn HLB được rầy mang từ cây bệnh sang cây khỏe.
– Trứng và ấu trùng có thể theo nước mưa hoặc nước tưới lan ra toàn vườn.
– Dụng cụ làm vườn không vệ sinh cũng là tác nhân truyền bệnh.
3. Cách nhận biết rầy chổng cánh hại bưởi
3.1. Dấu hiệu ban đầu
– Rầy xuất hiện nhiều trên chồi non, lá non và nụ hoa mới nhú.
– Chồi khô héo, lá nhỏ dần, vàng nhẹ và bắt đầu xoăn mép.
– Trên lá, chồi thường có lớp bụi trắng xám – dấu hiệu nấm bồ hóng phát triển.
– Nấm này hình thành từ dịch ngọt rầy tiết ra khi chích hút.
3.2. Triệu chứng phổ biến trên cây
– Chồi non bị chích → khô sớm, không phát triển tiếp.
– Lá vàng, nhỏ, mép xoăn lại, mất khả năng quang hợp.
– Hoa rụng sớm, tỷ lệ đậu trái thấp nếu rầy tấn công lúc cây ra hoa.
– Khi truyền bệnh HLB, lá có gân xanh nổi rõ – phiến lá vàng loang.
– Trái nhỏ, méo, có vị đắng, cây nhanh chóng suy kiệt và còi cọc.
3.3. Thời điểm rầy chổng cánh xuất hiện mạnh
– Tấn công rầm rộ vào mùa mưa và giai đoạn cây ra đọt non.
– Thời tiết khô nắng xen mưa → rầy dễ bùng phát thành dịch.
– Vườn không tỉa cành – chăm sóc kém → rầy sinh sôi dễ hơn.
– Nếu ra đọt liên tục quanh năm → tạo điều kiện rầy phát triển liên tục.
4. Tác hại của rầy chổng cánh trên cây bưởi
Làm giảm năng suất nghiêm trọng
– Rầy chích hút làm lá héo, chồi cong, giảm khả năng quang hợp.
– Hoa bị rụng sớm → đậu trái thấp, sản lượng giảm rõ rệt.
– Nếu cây nhiễm HLB, có thể chết dần nếu không xử lý kịp.
– Vườn bưởi có thể mất trắng chỉ sau 1–2 vụ bị nhiễm nặng.
Làm giảm chất lượng trái
– Trái bị HLB thường nhỏ, méo mó, vỏ sần, vị đắng.
– Dịch rầy tiết ra tạo điều kiện cho nấm bồ hóng phát triển.
– Trái dính nấm bồ hóng bị đen vỏ, kém thẩm mỹ, khó bán.
– Cây nhiễm HLB lâu dài khó hồi phục, trái ra vẫn kém.
Lây lan nhanh – thiệt hại kinh tế cao
– Rầy trưởng thành bay xa, phát tán mạnh theo gió.
– Chỉ cần vài cây nhiễm HLB → toàn vườn có nguy cơ lây lan.
– Chi phí phun thuốc, nhân công xử lý tăng cao.
– Năng suất giảm, giá trị thương phẩm thấp → thiệt hại nặng nề.
5. Biện pháp phòng trừ rầy chổng cánh trên bưởi
5.1. Biện pháp canh tác
– Tỉa cành thường xuyên, tạo tán thông thoáng cho ánh sáng chiếu đều.
– Đồng loạt xử lý ra đọt, tránh ra đọt rải rác quanh năm.
– Không bón thừa đạm vì sẽ kích thích cây ra đọt quá mức.
– Dọn sạch cỏ dại, lá rụng và tiêu hủy chồi nhiễm bệnh HLB.
– Sử dụng cây giống sạch bệnh ngay từ đầu vụ.
5.2. Biện pháp sinh học
– Dùng bẫy vàng dính để bắt rầy trưởng thành.
– Phun dầu khoáng để xua đuổi và ức chế trứng rầy.
– Bảo vệ thiên địch: bọ rùa, nhện bắt mồi, ong ký sinh Tamarixia radiata.
– Có thể kết hợp chiết xuất tỏi – gừng – ớt để phun định kỳ.
5.3. Biện pháp hóa học (khi mật độ rầy cao)
– Phun thuốc ngay khi phát hiện rầy xuất hiện trên đọt non.
– Phun kỹ mặt dưới lá và đầu chồi – nơi rầy thường ẩn nấp.
– Nên luân phiên các hoạt chất để tránh sâu kháng thuốc.
6. Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Rầy chổng cánh có gây chết cây bưởi không?
– Có. Chúng truyền bệnh vàng lá gân xanh (HLB), cây nhiễm nặng có thể chết sau vài vụ.
2. Làm sao nhận biết sớm rầy chổng cánh?
– Quan sát đọt non: lá xoăn, chồi cong, có lớp bụi trắng xám (nấm bồ hóng).
3. Rầy chổng cánh có diệt sạch hoàn toàn được không?
– Khó. Cần kết hợp biện pháp canh tác, sinh học và hóa học để kiểm soát chặt chẽ.
Rầy chổng cánh tuy nhỏ nhưng sức tàn phá rất lớn, đặc biệt là khả năng truyền bệnh vàng lá gân xanh (HLB) – căn bệnh không thuốc trị. Nếu không phát hiện sớm và kiểm soát đúng cách, rầy có thể khiến vườn bưởi suy kiệt, mất trắng chỉ sau vài vụ.
LIÊN HỆ TƯ VẤN MIỄN PHÍ
TỔNG KHOZ – PHÂN BÓN CHÍNH HÃNG, GIÁ RẺ
Địa chỉ: 246 Nguyễn Kim Cương, Tân Thạnh Đông, Củ Chi, Thành phố Hồ Chí Minh
Hotline Kinh Doanh: 0856.77.66.99 – Hotline Kỹ Thuật: 085555.99.44
Trang web: Tổng KhoZ
Email: tongkhoz@gmail.com
Facebook: Tổng KhoZ
