Bọ dưa hại dưa lưới (Aulacophora femoralis) là loài côn trùng phổ biến, gây hại mạnh ở giai đoạn cây con và ra hoa. Chúng cắn phá lá, ngọn và rễ non, khiến cây suy yếu, lá rách, chồi non héo rũ, làm giảm năng suất nghiêm trọng. Bài viết này, Tổng Kho Z sẽ giúp bà con nhận biết, hiểu nguyên nhân và cách phòng trị bọ dưa hại dưa lưới hiệu quả nhất, giúp cây khỏe mạnh và đạt năng suất cao ổn định
1. Nguyên nhân và đặc điểm của bọ dưa hại dưa lưới
Tác nhân chính
- Bọ dưa (Aulacophora femoralis) trưởng thành dài 6–9 mm, thân màu vàng có hai sọc đen dọc lưng.
- Chúng ăn lá, thân và hoa, khiến cây mất sức, lá rách và dễ héo rũ.
- Bọ còn truyền vi khuẩn Erwinia tracheiphila, làm cây chết nhanh trong giai đoạn sinh trưởng.
- Trứng bọ được đẻ trong đất gần gốc, sau vài ngày nở thành ấu trùng ăn rễ non, khiến cây còi cọc.
- Bọ dưa có thể lây lan qua gió, dụng cụ canh tác hoặc tàn dư cây trồng chưa xử lý kỹ.
Điều kiện phát triển
Bọ phát triển mạnh ở vườn rậm, đất nghèo dinh dưỡng, không luân canh.
Tàn dư cây trồng là nơi trú ngụ an toàn của bọ trưởng thành qua mùa khô.
Thời tiết nhiệt độ 22–32°C, độ ẩm thấp dưới 70% giúp bọ sinh sản nhanh.
Bọ thường xuất hiện nhiều trong tháng 3–6, trùng giai đoạn ra hoa, đậu quả của dưa lưới.
1.1. Đặc điểm nhận biết
- Vị trí gây hại: Lá, thân, hoa và rễ non.
- Lá bị đục lỗ nhỏ, thân bị cắn khuyết, hoa rụng sớm.
- Buổi sáng sớm có thể thấy bọ vàng sọc đen di chuyển nhanh trên lá.
- Cây héo đột ngột là dấu hiệu điển hình khi bị nhiễm Erwinia tracheiphila.
1.2. Phân biệt với các loài sâu hại khác
- So với rệp (Aphis gossypii): Bọ dưa thân cứng, ăn lá và thân; rệp thân mềm, hút nhựa và không truyền vi khuẩn Erwinia.
- So với sâu đục trái (Bactrocera cucurbitae): Bọ dưa gây hại lá và thân; sâu đục trái chủ yếu tấn công quả, tạo vết đục rõ.
- Khác biệt sinh học: Bọ dưa thuộc họ Chrysomelidae (bọ cánh cứng), trong khi sâu đục trái là ruồi họ Tephritidae.
2. Biểu hiện của bọ dưa hại dưa lưới
2.1. Vị trí gây hại
Bọ dưa tấn công chủ yếu ở lá, thân, hoa và rễ non của cây dưa lưới.
Trên lá: xuất hiện nhiều lỗ nhỏ (2–5 mm) do bọ trưởng thành cắn phá, làm lá rách và bạc màu.
Trên thân và hoa: thân bị cắn khuyết hoặc nát mô mềm, hoa rụng sớm, ảnh hưởng đến khả năng đậu trái.
Trên rễ: ấu trùng sống trong đất gặm rễ non, khiến cây còi cọc, yếu và dễ héo rũ.
Khi mật độ cao, bọ tập trung nhiều vào sáng sớm, gây hại nhanh và lan rộng toàn vườn.
Nếu cây bị nhiễm vi khuẩn Erwinia tracheiphila, thân héo rũ, dây vàng, quả nhỏ, năng suất giảm nghiêm trọng.
2.2. Triệu chứng theo giai đoạn phát triển
Giai đoạn đầu:
- Lá xuất hiện lỗ đục nhỏ, thân bị cắn và hoa rụng sớm.
- Bọ trưởng thành di chuyển nhanh trên lá, dễ thấy vào buổi sáng.
- Ấu trùng cắn rễ làm cây chậm lớn, sinh trưởng yếu.
- Quang hợp giảm, cây vẫn ra hoa nhưng sức khỏe suy yếu dần.
- Nếu không xử lý, vi khuẩn Erwinia xâm nhập gây héo và thối rễ.
Giai đoạn tiến triển:
- Lá héo rũ, thân mềm yếu, nhiều bọ tập trung trên ngọn.
- Hoa rụng hàng loạt, quả nhỏ, phát triển chậm.
- Cây nhiễm vi khuẩn có biểu hiện héo rũ nhanh, dây vàng và chết từng mảng.
- Năng suất có thể giảm 30–50% nếu không can thiệp kịp thời.
Ảnh hưởng lâu dài:
- Cây mất sức, quả nhỏ chỉ đạt 1–2 kg, kém xa quả khỏe 3–4 kg.
- Năng suất giảm 50–70% nếu bọ dưa lan rộng trong vườn.
- Bọ và vi khuẩn tích tụ trong đất và tàn dư cây bệnh, gây tái phát ở vụ sau.
- Nếu không vệ sinh kỹ, nhà vườn có thể thất thu liên tục nhiều vụ liền.
3. Hậu quả do bọ dưa hại dưa lưới gây ra
3.1. Ảnh hưởng đến cây trồng
- Cây dưa lưới bị bọ dưa tấn công thường sinh trưởng kém, lá đục lỗ và rễ bị ăn.
- Cây không quang hợp hiệu quả, dẫn đến còi cọc, chậm phát triển và dễ héo.
- Khi nhiễm thêm vi khuẩn Erwinia tracheiphila, cây mất sức nhanh, héo rũ hàng loạt.
- Quả nhỏ, méo mó hoặc rụng sớm, không đạt tiêu chuẩn thương phẩm hay xuất khẩu.
- Giá trị kinh tế giảm mạnh, dưa lưới mất màu sắc đẹp và không đạt trọng lượng chuẩn.
- Bọ và vi khuẩn tồn lưu trong đất, gây tái phát ở vụ sau nếu không luân canh đúng cách.
- Vườn dưa yếu lâu dài, tỷ lệ cây chết tăng và năng suất giảm rõ rệt.
3.2. Ảnh hưởng đến năng suất và kinh tế
- Nếu bọ dưa lan rộng, 15–25% diện tích có thể bị hại nặng, làm năng suất giảm 30–50%.
- Tại Bình Thuận năm 2022, khoảng 10.000 ha dưa lưới bị ảnh hưởng, 20% diện tích thiệt hại trực tiếp.
- Dưa bị hại chỉ bán được 20.000–30.000 đồng/kg, thấp hơn nhiều so với dưa khỏe 50.000–60.000 đồng/kg.
- Người trồng mất nguồn thu lớn, đặc biệt ở vùng sản xuất dưa thương mại quy mô lớn.
- Chi phí mua thuốc BVTV, bẫy bọ và cải tạo đất tăng mạnh, nhưng hiệu quả kiểm soát thường thấp.
- Nếu không quản lý tổng hợp, bọ và vi khuẩn sẽ tiếp tục gây hại các vụ tiếp theo, khiến nhà vườn liên tục thất thu.
4. Biện pháp phòng và trị bọ dưa hại dưa lưới
4.1. Biện pháp canh tác
- Làm đất kỹ, phơi ải 10–15 ngày trước khi trồng để tiêu diệt ấu trùng trong đất.
- Bón vôi và ủ phân chuồng hoai mục nhằm giảm mầm bệnh và vi khuẩn tồn lưu.
- Trồng đúng mật độ, giữ vườn thông thoáng và thoát nước tốt.
- Luân canh với cây trồng khác họ bầu bí để cắt nguồn bọ và vi khuẩn Erwinia.
- Dọn sạch tàn dư cây trồng, cỏ dại – nơi trú ngụ của bọ trưởng thành.
- Dùng bẫy đèn hoặc bẫy dính vàng để thu hút và tiêu diệt bọ vào buổi tối.
4.2. Biện pháp dinh dưỡng
- Bón phân cân đối, hạn chế thừa đạm, tăng kali và canxi giúp cây cứng khỏe.
- Tăng cường bón phân hữu cơ vi sinh XTRA FRUIT hoặc VITAMIN-Z để cây phục hồi nhanh.
- Dùng ORGANIC ZN-B định kỳ giúp lá dày, tăng sức đề kháng và hạn chế hại do bọ cắn.
- Bổ sung Bo và Magie giúp cây ra hoa tốt và hạn chế rụng trái sớm.
4.3. Biện pháp sinh học
- Thả bọ rùa, ong ký sinh Trichogramma để khống chế bọ dưa tự nhiên.
- Phun chế phẩm sinh học nấm xanh (Metarhizium anisopliae) hoặc nấm trắng (Beauveria bassiana) tiêu diệt bọ trưởng thành và ấu trùng.
- Duy trì thiên địch tự nhiên bằng cách hạn chế sử dụng thuốc trừ sâu phổ rộng.
4.4. Biện pháp hóa học (khi mật độ cao)
- Khi bọ xuất hiện nhiều, phun luân phiên các hoạt chất sau: Imidacloprid, Lambda-Cyhalothrin, Spinetoram, Abamectin, Thiamethoxam, Dinotefuran.
- Phun tập trung vào mặt dưới lá, ngọn và vùng quanh gốc – nơi bọ hoạt động nhiều.
- Phun vào sáng sớm hoặc chiều mát, tránh nắng gắt để đạt hiệu quả cao nhất.
- Sau 2–3 lần phun, nên luân phiên hoạt chất khác nhóm để tránh kháng thuốc.
- Dừng phun thuốc 7–10 ngày trước thu hoạch để đảm bảo an toàn sản phẩm.
Bọ dưa hại dưa lưới là đối tượng nguy hiểm, vừa gây hại trực tiếp, vừa truyền bệnh héo rũ khiến cây chết hàng loạt. Để kiểm soát hiệu quả, bà con cần phòng ngừa sớm, luân canh hợp lý và kết hợp biện pháp canh tác – sinh học – hóa học đúng cách. Đặc biệt, sử dụng phân bón hữu cơ SATAKA giúp cây khỏe mạnh, phục hồi nhanh sau hại và tăng sức đề kháng tự nhiên.
LIÊN HỆ TƯ VẤN MIỄN PHÍ
TỔNG KHOZ – PHÂN BÓN CHÍNH HÃNG, GIÁ TỐT
Địa chỉ: 246 Nguyễn Kim Cương, Tân Thạnh Đông, Củ Chi, Thành phố Hồ Chí Minh
Hotline Kinh Doanh: 0856.77.66.99 – Hotline Kỹ Thuật: 085555.99.44
Trang web: Tổng KhoZ
Email: tongkhoz@gmail.com
Facebook: Tổng KhoZ
