Rầy mềm hại dưa lưới (Aphis gossypii, Myzus persicae) là dịch hại nguy hiểm, thường xuất hiện nhiều trong mùa xuân và đầu mùa mưa. Chúng chích hút nhựa ở lá non, ngọn và cuống hoa, khiến cây còi cọc, biến dạng và giảm năng suất nghiêm trọng. Bài viết này, Tổng Kho Z sẽ giúp bà con nhận biết sớm, hiểu nguyên nhân và phòng trị rầy mềm trên dưa lưới hiệu quả, giúp cây khỏe mạnh và cho quả đạt chuẩn thương phẩm.
1. Thông tin chung về rầy mềm hại dưa lưới
Rầy mềm (rệp mềm) là nhóm côn trùng chích hút phổ biến, gây hại mạnh trên các loại cây trồng họ bầu bí như dưa lưới, dưa leo, bầu, bí, rau cải,…
Chúng tấn công bằng cách chích hút nhựa ở ngọn, lá non và cuống hoa, làm cây còi cọc, biến dạng và giảm năng suất rõ rệt.
- Tên khoa học: Aphis gossypii hoặc Myzus persicae
- Họ: Aphididae
- Nhóm sinh vật: Côn trùng chích hút
Cây ký chủ chính: Dưa lưới, dưa leo, bầu bí, rau cải và một số cây công nghiệp.
1.1. Đặc điểm nổi bật:
Kích thước nhỏ, chỉ 1–3 mm, cơ thể mềm, màu xanh lục, vàng hoặc đen.
Rầy non thường không có cánh, còn rầy trưởng thành có thể có hoặc không có cánh.
Sinh sản cực nhanh: một con cái có thể sinh 50–100 rầy con mà không cần thụ tinh.
Phát triển mạnh trong điều kiện thời tiết ấm, ẩm (20–30°C, độ ẩm 70–80%), đặc biệt vào mùa xuân và đầu mùa mưa.
Rầy mềm không chỉ hút nhựa cây mà còn truyền virus khảm lá, gây hại nghiêm trọng nếu không phòng trị kịp thời.
2. Biểu hiện gây hại của rầy mềm trên dưa lưới
Trên lá
- Giai đoạn đầu: Lá non bị cong, nhăn nheo và xuất hiện đốm vàng nhạt ở mặt dưới lá.
- Rầy chích hút nhựa khiến lá mất diệp lục, chuyển màu vàng úa, yếu và kém phát triển.
- Giai đoạn nặng: Lá héo, khô, rụng sớm. Mặt dưới lá có nhiều rầy bám dày kèm chất mật do rầy tiết ra.
- Lớp mật này tạo điều kiện cho nấm muội đen phát triển, làm lá đen xỉn, giảm khả năng quang hợp.
Trên hoa và quả
- Rầy mềm tấn công ngọn và cuống hoa, khiến hoa héo và rụng sớm, giảm tỷ lệ đậu quả.
- Quả non bị méo mó, phát triển kém, bề mặt sần sùi, da thâm hoặc có vết nhăn nhẹ.
- Khi bị hại nặng, quả ngừng lớn sớm, độ ngọt giảm rõ rệt, khó đạt tiêu chuẩn thương phẩm.
Trên đọt non và toàn cây
- Rầy tập trung chích hút ở đọt non, lá non và ngọn sinh trưởng
- Cây dưa bị hại suy yếu nhanh, còi cọc, thân thấp, lá biến dạng, giảm khả năng nuôi trái.
- Vườn dưa nặng sẽ xuất hiện lá xoăn, khô rụng, thân nhũn và giảm khả năng ra hoa đậu trái.
Truyền bệnh virus
- Rầy mềm là tác nhân trung gian truyền virus khảm lá và xoăn lá.
- Cây bị nhiễm virus có dấu hiệu lá biến dạng, ngọn xoăn, quả nhỏ và méo.
- Nếu không xử lý sớm, virus lan nhanh khiến cả ruộng dưa bị thiệt hại năng suất nghiêm trọng.
3. Tác hại của rầy mềm hại dưa lưới
Làm suy yếu cây trồng
- Rầy mềm chích hút nhựa ở lá non và ngọn, khiến cây mất dinh dưỡng, sinh trưởng kém.
- Cây bị hại lâu ngày sẽ còi cọc, đọt non chùn lại, lá nhăn nheo, vàng úa và dễ héo rụng.
- Trong điều kiện nóng ẩm, mật độ rầy tăng nhanh, gây tổn thương nghiêm trọng đến toàn bộ tán lá.
Tạo điều kiện cho nấm muội đen phát triển
- Rầy tiết ra dịch mật ngọt, là môi trường thuận lợi cho nấm muội đen bám và phát triển.
- Lớp nấm đen phủ trên lá ngăn cản ánh sáng, làm giảm khả năng quang hợp của cây.
- Hậu quả là lá bị đen, xỉn màu, cây yếu dần, giảm khả năng ra hoa và đậu quả.
Giảm năng suất và chất lượng trái
- Hoa bị héo, rụng sớm, giảm tỷ lệ đậu quả rõ rệt.
- Quả non méo mó, nhỏ, da sần sùi, vị nhạt, không đạt tiêu chuẩn bán hoặc xuất khẩu.
- Năng suất giảm 20–50%, thậm chí mất trắng nếu vườn bị nhiễm virus do rầy truyền.
Tăng chi phí sản xuất và thiệt hại kinh tế
- Khi rầy bùng phát, nông dân phải tăng lượng thuốc BVTV, giống mới và công chăm sóc.
- Chi phí xử lý virus hoặc cải tạo đất tăng cao, nhưng hiệu quả phòng trị thấp.
- Thiệt hại kinh tế kéo dài, ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận và sản lượng thu hoạch.
- Rầy trưởng thành có cánh, bay xa và sinh sản nhanh, dễ lan sang cây khỏe mạnh.
4. Biện pháp phòng và trị rầy mềm hại dưa lưới
4.1. Biện pháp canh tác
- Làm đất kỹ và phơi ải 10–15 ngày trước khi trồng để diệt trứng, ấu trùng còn sót lại.
- Trồng với mật độ hợp lý, đảm bảo vườn thông thoáng, đủ ánh sáng, tránh ẩm ướt kéo dài.
- Dọn sạch cỏ dại và tàn dư cây trồng, đặc biệt ở bìa ruộng – nơi rầy trú ẩn và sinh sản.
- Luân canh cây trồng khác họ bầu bí (như ngô, đậu, lúa) để cắt nguồn ký chủ.
- Bón phân cân đối, hạn chế thừa đạm vì lá non mềm dễ bị rầy tấn công.
- Khi phát hiện ổ rầy đầu tiên, ngắt lá mang rầy đem tiêu hủy để ngăn lây lan.
4.2. Biện pháp sinh học
Thả bọ rùa, bọ cánh cứng, ong ký sinh Lysiphlebus testaceipes để kiểm soát rầy tự nhiên.
Duy trì thiên địch trong vườn bằng cách hạn chế phun thuốc phổ rộng.
Sử dụng chế phẩm sinh học chứa nấm Beauveria bassiana hoặc Metarhizium anisopliae để diệt rầy non.
Phun dịch tỏi, neem (Azadirachtin) hoặc dầu khoáng sinh học để xua rầy và giảm mật độ tự nhiên.
4.3. Biện pháp hóa học
- Khi mật độ rầy cao, phun luân phiên các hoạt chất sau: Imidacloprid, Thiamethoxam, Pymetrozine, Dinotefuran, Acetamiprid,….
- Phun kỹ mặt dưới lá, ngọn và hoa, nơi rầy tập trung nhiều nhất.
- Thời điểm phun tốt nhất là sáng sớm hoặc chiều mát, tránh nắng gắt làm giảm hiệu lực thuốc.
- Luân phiên hoạt chất khác nhóm sau mỗi 2 lần phun để tránh kháng thuốc.
- Dừng phun 7–10 ngày trước thu hoạch để đảm bảo an toàn thực phẩm.
4.4. Biện pháp dinh dưỡng hỗ trợ
- Dùng ROOTER-Z giúp cây bén rễ nhanh, phục hồi sau khi bị rầy chích hút.
- Bổ sung VITAMIN-Z để kích đọt xanh mạnh, lá dày, tăng sức đề kháng tự nhiên.
- Kết hợp ORGANIC ZN-B để tăng khả năng phục hồi mô lá và hạn chế bệnh thứ phát.
- Sau xử lý thuốc, nên phun phân bón lá hữu cơ vi lượng để tăng khả năng quang hợp và tái tạo mô.
Rầy mềm hại dưa lưới là đối tượng gây hại phổ biến, có khả năng sinh sản nhanh và truyền virus nguy hiểm. Để đạt hiệu quả cao, bà con nên phòng ngừa sớm, giữ vườn thông thoáng và kết hợp biện pháp sinh học – hóa học hợp lý. Đặc biệt, việc bổ sung phân bón hữu cơ SATAKA định kỳ giúp cây khỏe, tăng sức đề kháng và phục hồi nhanh sau khi bị hại.
LIÊN HỆ TƯ VẤN MIỄN PHÍ
TỔNG KHOZ – PHÂN BÓN CHÍNH HÃNG, GIÁ TỐT
Địa chỉ: 246 Nguyễn Kim Cương, Tân Thạnh Đông, Củ Chi, Thành phố Hồ Chí Minh
Hotline Kinh Doanh: 0856.77.66.99 – Hotline Kỹ Thuật: 085555.99.44
Trang web: Tổng KhoZ
Email: tongkhoz@gmail.com
Facebook: Tổng KhoZ
